TÜRKİYE’DE e-DEVLET ALANINDA ÖNCÜ ÇALIŞMALAR

İSTANBUL'DA KBS ÇALIŞMALARI

Bu bölümde İstanbul Büyükşehir Belediyesinde Coğrafi Bilgi Sistemi ile ilgili çalışmalara şöyle bir göz atıp sistemin irdelemesi yapılacaktır. Bu irdeleme sırasında İbb Bilgi İşlem Koordinasyon Müdürlüğü, KBS veri modeli ve veri standartları Komisyonu’nun Mart 2004’de tamamladığı KBS veri modeli ve veri standartları konulu raporundan faydalanılmıştır.

İBB KBS çalışmalarının tarihçesi:

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde Bilgi Sistemi kurulması çalışmalarına 1987 yılında Bilgi İşlem Merkezine bir bilgisayar sisteminin kurulması ile başlanmıştır. Bu sistem donanımı içerisinde, bir ana bilgisayara bağlı, grafik ve grafik dişi çalışma olanağı sağlayan çalışma istasyonları, “mevcut çizimleri bilgisayar ortamına geçirmek” diye tanımlayabileceğimiz sayısallaştırmayı sağlayan manyetik yüzeyli masa ve tabletler, hava ve yer fotoğrafları üzerinde görülen detayları sisteme grafik olarak aktarabilen aletler, yapılan çalışmaları kâğıda aktaran çiziciler ve yazıcılar bulunmakta idi. Asil proje diye anılan çalışma kapsamında, İstanbul Metropoliten alan sınırları içerisinde fotoğrametrik yöntemle toplam 980 kilometrekarelik alanın hâlihazır haritaları üretilmiştir. Daha sonra asil projenin prototipi olarak, tasarımda meydana gelecek eksikliklerin ve yanlışlıkların daha kısa sürede anlaşılıp düzeltilebilmesi için eğitim ve deneme amaçlı bir pilot proje başlatılmış ve pilot bölge olarak Avcılar bölgesi seçilmiştir. Bu pilot bölge üzerinde; kadastral paftalar sisteme aktarılmış, mülkiyet verileri bilgisayar ortamına aktarılmış ve kadastral paftalarla ilişkilendirilmiş imar durumu formları ve imar plan paftaları sisteme aktarılmıştır. Yapılan uygulama ve çalışmalar sırasında birçok sorunlarla karşılaşılmış, deneme amaçlı hazırlanmış bu veritabanının İstanbul gibi büyük ve karmaşık bir yapıya sahip kent için yetersiz olduğu görülmüştür. Bu sebepler dolayısıyla 1993 yılı itibari ile yeni bir bilgi sistemi yapısı kurulmaya ve eldeki verilerin güncelleştirilmesi çalışmalarına başlanmıştır. 1992 yılında Nazım Plan Çalışmalarına altlık olacak Arazi Kullanım Bilgilerinin Sisteme aktarılması çalışmaları yapılmış, bu çalışmalarda konut ve konut dişi tüm kullanım fonksiyonları belirlenmiştir. Ancak bu bilgilerin sayısal ortamda güncelliği sağlanamamıştır. 1994 yılından itibaren 1400 kilometrekarelik alanda Sayısal Haritaların güncelleştirme çalışmalarına Harita Müdürlüğü bünyesinde başlanmış, halen güncelliği korumak amacıyla çalışmalar periyodik olarak devam etmektedir.

İBB’de ilk olarak 1987 ‘de başlayan Coğrafi bilgi sistemi kurma çalışmalarında istenen hedefe ulaşılamamıştı. Bundan sonra İBB bünyesindeki her birim kendi imkânları ile kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla küçük küçük sistemcikler kurmaya başlamışlardı. Bu süreç sonucunda kurulan bu sistemciklerin yetersiz olduğu anlaşılmış ve yeni, kompleks ve ortak bir sistem kurma ihtiyacı hâsıl olmuştu. Bu nedenle İBB 1999 yılında KENT BİLGİ SİSTEMİ kurma çalışmasına yeniden start verdi.

İstanbul Büyükşehir Belediyesinde Coğrafi Bilgi Sistemi ile ilgili gerçek anlamdaki çalışmalara, Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları Arcview ve ArcInfo yazılımlarının alımıyla Mayıs 1999' da başlamıştır. 2000 yılında yapılan BAKIRKÖY ilçesindeki pilot proje çalışmalarına, 2001 yılında BAHÇELIEVLER ilçesi de dâhil edilmiştir. Bu iki bölgedeki pilot çalışmalar ve TDA tarafından hazırlanan, Coğrafi Bilgi Sistemi Fizibilite Raporu da dikkate alınarak, 2002 yılında Sistemin tasarım çalışmaları tamamlanmıştır.

TDA Coğrafi Bilgi Sistemi Fizibilite Raporu nedir?

İstanbul Coğrafi Bilgi Sistemi Fizibilite Raporunun hazırlanmasının finansmanı, Birleşik Devletler Ticaret ve Geliştirme Birimi (Trade and Development Agency-TDA) tarafından karşılanmıştır. Bu çerçevede Aralık 1999 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Daire Başkanlıkları, Müdürlükleri ve ISKI, IETT, IGDAŞ gibi bağlı birimlerin "Coğrafi Bilgi Sistemi" (CBS) kullanım ihtiyaçlarını tanımlamak, temel kavramları ve fikirleri ortaya koymak, sistem kurmanın esaslarını belirlemek, finansman dâhil uygulama stratejisini tespit etmek amacıyla bir "Fizibilite Raporu" hazırlanmıştır.

Sistem tasarımı çalışmaları:

Verinin tek bir merkezde belirli bir yapıda toplanarak sunulmasını amaçlayan sistemin, tasarım çalışmaları sürecinde, Bilgi İşlem Koordinasyon Müdürlüğünden 2, Harita Müdürlüğünden 1, Planlama ve İmar Müdürlüğünden 2, Şehir Planlama Müdürlüğünden 2 elemanın katılımıyla “CBS Veri Modeli ve Veri Standartlarını Araştırma Komisyonu”, kurulmuş, Bu komisyonun yoğun bir araştırma ve görüşmeler neticesinde hazırladığı veri standardı ve veri modelinin uygulanmasına karar verilmiştir.

Bu karara göre ilk bakışta İstanbul un tüm ilçe ve alt kademe belediyelerinin (Beldelerin) ortak verilerinin bir havuzda toplanmak suretiyle buradan İstanbul un tüm idarecilerinin ve vatandaşların faydalanmalarına sunulması planlandığı anlaşılmaktadır. Tabi bunun böyle olmadığı, komisyonun sadece Büyükşehir belediyesinin kendi iç ve dış müdürlükleri ile kendi bünyesindeki bazı belediye iktisadi teşkilatlarını (şirketleri) baz aldığı rapordan anlaşılmaktadır.

İBB işe kendi iç ve dış birimlerinin kullandıkları ve diğer birimler ile paylaştıkları verilerin envanterini çıkarmakla başladı. Bu ortak bir sistemde birleştirebilmek için bir veri standardı oluşturmak istediler. Bunun için şunlardan faydalandılar:

• İstanbul Büyükşehir Belediyesi CBS Fizibilite Raporu
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Müdürlük Analizleri
• Ulusal Bilgi Sistemi (T.C. Başbakanlık Yönetim Bilişim Sistemi Merkezi)
• Üniversitelerdeki (I.T.Ü/ Y.T.Ü/K.T.Ü) çalışmalar
• Büyük Ölçekli Harita ve Harita Yapım Yönetmeliği (Harita Kadastro Müh. Odası)
• Harita Genel Komutanlığı çalışmaları
• CBS konusunda uygulama yapan şirketler
• CBS konusunda yayınlanan yerli ve yabancı eserler

Bu sırada bir yandan da Büyükşehir Belediyesi’nin; 

• Altyapı Koordinasyon Müdürlüğü
• Bilgi İşlem Koordinasyon Müdürlüğü
• Harita Müdürlüğü
• IGDAŞ
• ISKI
• Mesken ve Gecekondu İşleri Müdürlüğü
• Planlama ve İmar Müdürlüğü
• Boğaziçi İmar Müdürlüğü
• Şehir Planlama Müdürlüğü
• Trafik Müdürlüğü
• Ulaşım Koordinasyon Müdürlüğü
• Yerleşmeler ve Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü
• Yol Bakım ve Onarım Müdürlüğü
• Zemin ve Deprem İnceleme Müdürlüğü                

Gibi çeşitli birimlerinde;

• Kadastro Haritaları,
• Topolojik Hâlihazır Haritalar,
• Ortofoto Haritalar,
• Jeoloji Haritaları,
• ISKI-IGDAŞ Hatları ve Şebeke Bilgileri,
• Ulaşım Hatları ve Ulaşım Bilgileri,
• Mülkiyet Bilgileri
• Afet Bilgi Sistemi verileri,

Gibi verileri kullanarak;

• Sistem Kurma Çalışmaları
• Afet Bilgi Sistemi Çalışmaları
• Akıllı Güzergâh Sorgulaması
• Belediye Birimlerinde kullanılan CBS ve CAD yazılımlarının

Güncellenmesi

• İstanbul Kent Haritası
• Trafik Yoğunluk Haritası
• Belediye birimlerine uygulama programlarının yazılması

Gibi çalışmalar birbirlerinden bağımsız olarak sürüyordu.

Bilgi işlem koordinasyon müdürlüğü “CBS Veri Modeli ve Veri Standartlarını Araştırma Komisyonu” hâlihazırda bir şekilde işleyen bu sistemlerin birbirleriyle haberleşebilmeleri ve veri transferi sağlayabilmeleri için İ.B.B. iç ve dış birimlerine çeşitli eğitimler vermiş ve altyapı desteği sağlamıştı.

Öte yandan Büyükşehir Belediyesi olarak;

İlçe Belediyeleri, Tapu ve Kadastro Müdürlükleri, TEDAŞ, BEDAŞ, TÜRK TELEKOM v.b

Gibi kamu kurum ve kuruluşlarının da entegrasyonunu sağlamak için gerekli analiz ve tasarım çalışmalarına başlanmıştı. İlk etapta 27 ilçeyi ziyaret ettiler. Bu ziyaretlerde hem İ.B.B.deki mevcut durum anlatıldı, hem de ilçe belediyelerinin şu andaki durumları incelendi.

İBB birimleri dışındaki kamu kurum ve kuruluşlarının İ.B.B. tarafından yürütülen Kent Bilgi Sistemi çalışmalarına entegre olabilmesi, internet üzerinden uygulama programlarının kullanılabilmesi ve veriye uzaktan erişimi sağlayan ArcGIS Engine, ArcGIS server yazılımları alınarak bunlar üzerinde uygulama programlarının yazılımına başlanmıştı.

            Son paragrafta anlatılan çalışma haricindeki her şey İBB’nin kendi bünyesinde bir sistem kurma ve bu sistemdeki verileri bir standarda kavuşturma çalışması olarak dikkat çekmektedir.

            Buraya kadar her şey çok güzel.  Ama dikkat edilmesi gereken bir husus var. Tüm bu analizler sırasında İBB aslında –Her ne kadar Kent Bilgi Sistemi deseler de- Coğrafi bilgi sistemi üzerinde durmuşlar, Yönetim Bilgi Sistemlerinin de CBS ile birlikte olması gerektiğini gerçeğini hiç dikkate almamışlardı. Ve en önemli nokta da burasıdır. Çünkü stratejik planlama için bu ikisinin bir arada ve entegre çalışması gerekmektedir.


KADIKÖY BELEDİYESi:
               İstanbul'da ilk KBS çalışmalarına Kadıköy belediyesinin çalışmaları da katılabilir. Çünkü Kadıköy belediyesinde de bazı ilk uygulamalar yapılmıştır. İstanbul'daki ilk ilçe belediyesi KBS çalışması olmasının yanında internet üzerinden ilk vergi tahsilatı Kadıköy belediyesince yapılmıştır. 
       Bu başarının yanında KBS projesinde aksayan yönlerde olmuştur. Ancak Kadıköy belediyesi, yaşadığı tecrübelerle bu aksaklık ve eksiklikleri gidermeye çalışmakta ve bunu da başarmaktadır.


KARTAL BELEDİYESİ:
              Kartal belediyesi e-belediye çalışmalarına 2003 yılında benim girişimimle başlamıştır. 4734 sayılı kamu ihale yasası yürürlüğe girdikten sonra Kartal belediyesinde yapılan ilk ihale olma özelliğini taşıyan bir ihale ile coğrafi bilgi sistemi tarafımdan kurulmuştur. İhale de bizzat tarafımdan yapılmıştır. 
               2004 yerel seçimlerinden sonra benim bilgi işlem müdürlüğüne şef olarak atanmamdan sonra sistemi harita müdürlüğü bünyesinden bilgi işlem müdürlüğü bünyesine taşıdım ve daha da geliştirme imkanı buldum.
          İlk altlık sayısallaştırması, ilk kent rehberi, ilk imar durumu hazırlama gibi uygulamalar yapıldı. Akabinde kent rehberi ve e-imar durumu internete açıldı. Türkiye'de ilk kez kiosklardan termal yazıcılar ile a-5 boyutlarında e-imar durumu çıktıları verildi (2007). (Bu uygulama örnek alınmak üzere İngiliz firmalar tarafından İngiltere'ye götürülmüştür).Avrupa'da ilk defa cep telefonu üzerinden metin ve grafik bir arada olmak üzere imar durumu verildi (2009).


FATİH BELEDİYESİ: 
             Her ne kadar Fatih belediyesi, ilk e-imzayı (Dijital imza)   kendisinin uyguladığını söylese de, Bu Kartal belediyesi tarafından daha önce yapılmıştı. Ancak basın yoluyla lanse edilmedi. Fatih belediyesi'de Kartal'a çok yakın bir zamanda e-imzayı devreye aldı ve çok  iyi de reklamını yaptı. Bu konudaki başarılarını kutlamak gerekiyor.  Zira bu devreye alınan e-uygulamaların halk tarafından öğrenilmesi ve kullanılması açısından oldukça önemlidir. Verilen hizmetleri halka iyi tanıtmalı ve kullanmaları teşvik edilmelidir. Fatih belediyesinin bu çalışmaları oldukça başarılıdır. 
             Fatih belediyesi pos makineleri ile pdayı birleştiren bir çalışmaya da imza atmıştır.  Bu şekilde sahada çalışan ekiplerin hem ceza ve vergi tahsilatlarını yapabilmelerini sağlamıştır. Pda kısmının olanakları ile merkezi sunuculara bağlanan memurlar, buradan edindikleri bilgiler ışığında pos makinesi kısmının imkanlarıyla da kredi kartı ile tahsilat yapıyor ve yine pos makinesinin yazıcısı ile de makbuz düzenleyebiliyorlar.


               İstanbul'da şu anda neredeyse bütün belediyelerin öyle ya da böyle bir KBS uygulaması var. Ancak bunların çoğu henüz emekleme aşamasında ve yeni bir e-hizmet yok. Yeni bir proje yok. Hepsi birbirinin uyguladığı uygulamaları alıp kuruyor ve kullanıyor. Yeni bir proje geliştirmiyor. Halk (Paydaşlar) ise yeni e-hizmetler üretilerek hayatlarının daha da kolaylaştırılmasını bekliyor. Bu alanda yapılacak daha çok iş var. Çok çalışmamız lazım çook!!!


             Azmi GÜN (e-yönetişim uzmanı)

e-YAPILANMADA YENİ YAKLAŞIMLAR

BELEDİYECİLİK HİZMETLERİNİN

CEP TELEFONLARI (GSM ŞEBEKELERİ) ÜZERİNDEN VERİLMESİ

           Kartal belediyesinde yaptığımız e-belediyecilik çalışmaları neticesinde halkın ihtiyaç duyduğu her hizmeti her zaman ve her yerden alabilmesi için teknolojinin tüm nimetlerinden faydalanabilir hale geldik. İnternet üzerinden birçok belediye bir çok hizmeti halkının kullanımına sunmuş durumda, ama herkezin bilgisayarı yok ve ya olsa bile her yere taşıma imkanı yok. Ama cep telefonu kişinin yanından ayırmadığı bir aksesuar haline gelmiştir. Dolayısıyla cep telefonu üzerinden verilebilecek hizmetler nerede olursa olsun vatandaşın ulaşabileceği bir yerde olacaktır. Zira gsm operatörlerinin yaptığı yatırımlar neticesinde cep telefonlarının kullanılamadığı yer de neredeyse yok gibi.

             İşte bu nedenle Kartal'da gsm belediyeciliğini hayata geçirmek istedim. Bu amaçla hazırlamış olduğum proje ihale edildi ve kurulumları tamamlandı.

 NOT: Ne var ki, mart 2009 yerel seçimlerinden hemen önce kurulumları tamamlanan sistemin devreye alınması ve tanıtımı yeni yönetime kaldı. Ancak yeni yönetim hala  bu sistemi devreye alıp halkın hizmetine sunamadı (Bu gün 28/06/2010 ve tam 15 ay geçmiş). 

Bu sistemde bazı belediyecilik hizmetleri ile bilgi hizmetlerini cep telefonu üzerinden kartallılara ulaştırabiliyoruz. MOBİL BELEDİYECİLİK sistemi olarak bilinen bu CEP TELEFONU BELEDİYECİLİĞİ sistemi ilk uygulayan değiliz ama dünya çapında bazı ilkleri içeriyor. Özellikle İBB olmak üzere bazı belediyeler de bu sistemi kurmuşlardır. Ancak benim kurduğum sistemde verilen bir çok hizmet verilememektedir. Basit bilgilendirme hizmetlerini içermektedir. Ve dar bir anlam ile yanlış bir kullanımla cep belediyeciliği adı kullanılmaktadır. Bu da bana göre yanlış bir isimlendirmedir. İnternet üzerinden verilen hizmetler bütününe e-belediyecilik denildiği gibi gsm şebekeleri üzerinden verilen hizmetlere de gsm belediyeciliği denilmesi daha doğrudur. Zira internetten verilen hizmetler için bilgisayar belediyeciliği gibi bir isim kullanılmıyor. Burada da cep belediyeciliği kullanılması yanlıştır.

GSM belediyeciliği sistemi üzerinden sunulabilen bir çok hizmetten öne çıkanlar aşağıda özetle tanıtılmıştır. Bunlar:

MOBİL İMAR DURUMU: Cep telefonu 3G/GPRS üzerinden ada/parsel girmek suretiyle imar durumunu hem grafik hem de ayrıntılı tekst bilgileri şeklinde alınabiliyor. Bu dünyada bir ilktir. Bu uygulamanın cep telefonlarına taşınması için verdiği ücretsiz ve koşulsuz destek için, ULUSAL CAD VE GIS ÇÖZÜMLERİ A.Ş. marmara ve ege bölge müdürü Sn. Ufuk BALCI ve mesai arkadaşlarına teşekkür etmeyi Kartal halkı adına bir borç biliyorum.

BORÇ SORGULAMA VE KREDİ KARTI İLE ÖDEME: Bu uygulama ile cep telefonundan vergi borcu sorgulanıp kredi kartı ile ödenebiliyor. Bu sistem 128 bit ssl ile korunuyor. Türkiye'de ilktir.

ŞİKAYET/ÖNERİ: Şikayet ve öneriler resim de çekilerek eklenip anında gönderilebiliyor ve takip edilebiliyor.

ÖNEMLİ TELEFONLAR VE REHBER: Kartalda bulunan önemli kurumlar ile tüm okul ve hastanelerin adres ve telefonları, bu kurumların haritaları ve o kuruma nasıl ve hangi araçlar ile gidilebileceği ve bu araçların güzergâhları yer alıyor.GSM üzerindeki uygulamalarda örneğine rastlayamadık.

ETKİNLİKLERE ON-LİNE REZERVASYON: Belediyenin sosyal etkinliklerinden biletli olan ve koltuk sayısına göre ziyaretçi kabul edebilen sinema, tiyatro ve seminer gibi gösterilere on-line olarak bilet ayırtmak mümkün. Ayrıca bu rezervasyon için cep telefonuna bir barkod da gönderilebilmekte ve salonların girişindeki barkod okuyucusuna cep telefonunun ekranındaki barkod gösterilerek salona giriş yapılabilmektedir. Bu da örnek bir uygulamadır.

ADRES BULMA: Diyelim ki; açık öğretim sınavlarına gireceksiniz. Ama okulun yerini bilmiyorsunuz. Okulun adını okullar menüsünden buluyorsunuz. Adres ve telefonunu ekranda görüyorsunuz. İsterseniz hemen arama tuşuna basıp okulu arayarak yardım alabilirsiniz. Ya da, bana okulun haritadaki yerini göster diyebilirsiniz ve telefonunuz gösterir. "Peki ben buraya nasıl giderim" derseniz, telefonunuz size, aradığınız okula gidebilmek için kullanabileceğiniz toplu taşıma araçlarının tamamını sunacaktır. (Otobüs, Minibüs, Dolmuş...). "Tamam da, "bana en yakın otobüs durağını bilmiyorum ki" derseniz, telefonunuz o konuda da sizi yönlendirecektir. Hatta otobüs hareket saatlerini de isterseniz ekranınıza getirecektir.

KULLANIM: Şimdilik Türkcell ve vodafone kullanıcıları mobil yazarak 5519' sms atarak java uygulamasını cebine indirip kullanabiliyor. Uygulama çoğunlukla çevrim dışı çalışyor ve sadece interaktif uygulamalar çin internete bağlanıyor. (M-imar durumu ve borç sorgulamak gibi)

Bu sistemi daha iyi tanıyabilmek için ekran görüntülerini de buraya ekliyorum. Bunlar ilk akla gelen uygulamalar. Belediyelerin ve yöneticilerinin yetenek ve vizyonuna bağlı olarak bu hizmetlerin sayısını artırarak daha fazla hizmeti cep telefonlarına taşımak mümkün olabilir.

Kartal için geliştirdiğim uygulamayı linki tıklayarak inceleyebilirsiniz.

http://azmigun.blogspot.com/2010/06/gsm-belediyeciligi.html

BİLGİ SİSTEMLERİ VE KARAR DESTEK SİSTEMLERİ İLİŞKİSİ

Nasıl ki kent bilgi sistemi ile alt bileşenleri olan coğrafi bilgi sistemi arasında bir kavram karmaşası varsa bilgi sistemleri ile karar destek sistemleri arasında da benzer kavram karmaşası vardır. Her ne kadar bilişim çevresinde bilgi sistemleri ile karar destek sistemleri ayrı ayrı ele alınıp farklı sistemlermiş gibi değerlendirilse de bunu ticari bir kaygı olarak değerlendiriyorum. Neticede birileri bilgi sistemleri geliştirirken bazı firmalar ve şahıslar da, geliştirilen bu sistemlerin raporlama açıklarını bulmuş ve bunları bir paket haline getiren yazılımlar geliştirerek “karar destek sistemi” adıyla piyasaya sürmüşlerdir. İşte kaygı buradadır. Çünkü zamanla bilgi sistemleri geliştirenler bu raporlama açıklarını kapatmışlardır. Ve bu durumda karar destek sistemlerinin yaptığı işleri aslında tüm bilgi sistemlerinin yaptığı öğrenilirse müşteriler, “neden iki kez para ödeyelim ki” mantığını yürütecekler ve karar destek sistemi geliştiriciler müşteri kaybedeceklerdir.

Neden böyle bir sav öne sürüyorum?

Önemli olan konu aslında, bilgi sistemleri ile karar destek sistemlerinin aynı şey olduklarıdır. Daha doğrusu tüm bilgi sistemlerinin aslında birer karar destek sistemi olduğudur. Yapıları gereği bilgi sistemlerinin asıl yaptığı iş; çevrede ve kurumda var olan tüm verilerin toplanması, depolanması, sınıflandırılması ve istenilen kriterlere göre analiz edilmesi sonucunda oluşan raporlar ile tepe yöneticilerinin ihtiyaç duydukları konularda doğru karar verebilmelerini kolaylaştırmaktır. Yani karar vermelerine destek olmaktır. Bu durumda bilgi sistemleri zaten birer karar destek sistemleridir.