CBS’NİN GELECEĞİNDE BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİK VAR

Mete Gürkan meteg@interpromedya.com.tr

Netcad Yerel Yönetimler Koordinatörü Alpaslan Savacı’ya göre, CBS’nin geleceğinde birlikte çalışabilirlik var. 2008’de tanıttıkları NetgisServer’in bugün birçok kurumda CBS harita sunucusu olarak çalıştığını anlatan Savacı, “Tarım, orman, çevre, savunma, imar, belediye, enerji, inşaat, planlama gibi birçok alanda üretilen her türlü veri artık kullanıcıların masaüstü bilgisayarlarına sığmıyor. Bu veriler artık bir merkezi veritabanında hem daha güvenli tutuluyor hem de ihtiyacı olanın yetkisi dahilinde daha hızlı kullanması sağlanıyor. Bir kurumdaki veriye bir yandan özel sektör ihtiyaç duyarken, bir kısmına başka bir kurumun ihtiyacı doğuyor.  NetgisServer, veriyi kullanıcıların ihtiyaçlarına göre yetkilendirebiliyor. Artık ‘Ben her işi yaparım’ yerine ‘Birlikte çalışmaya hazırım’ mantığı giderek daha çok zemin kazanıyor. Standartlar belli olduğu için sistemler arası uyum tamamen şeffaf bir şekilde gerçekleşiyor. Bu durumdan en karlı çıkan şüphesiz kurumsal müşteriler oluyor. Her bir sistem bileşenini en iyi yapandan alıp, tek bir muhatapla tüm kurumsal ihtiyaçlarını karşılayabiliyorlar. Sadece CBS teknolojilerinin değil, Türkiye’de bilişim sektörünün yüzünü hızla yurtdışına çevireceğini öngörmek çok yanlış olmaz. Birbiri ardına tamamlanan e-devlet projeleri gelişmekte olan ülkelerden özellikle çevre ülkelerden takip ediliyor. Hem devlet hem özel sektör olarak bu tecrübemizi yurtdışında rahatlıkla değerlendirebiliriz” şeklinde konuştu.

“CBS harita üzerine noktalar koymak değildir”

“CBS ya da konumsal yaklaşım, harita üzerine noktalar koymak değildir. CBS, pek çok sayıda konum içeren veri katmanının beraberliğidir. Gücünü sadece harita üretebilmesinden değil tüm faktörleri karar vermede ve analizlerde kullanabilmesinden alır. Basit bir harita size yeni ATM cihazlarını nereye koymanız gerektiğini söyleyemez ama katmanlar halindeki veriler üzerindeki analiz somut ve detaylı hedefler gösterebilir” diyen ESRI Pazarlama Koordinatörü M. Cüneyt Nalçacı, sözlerini şu şekilde sürdürdü: “Harita merkezli tarafta iseniz; CBS’lerde sunucu bazlı ve web tabanlı uygulamalar, analiz ve uzaktan algılama alanlarında yeni olanaklar sunuyor. Yazılımların birlikte çalışabilirliliği sayesinde diğer harita üreticisi ve kullanıcısı kurumsal kaynaklar tek veritabanı üzerinde çalışabiliyor. Harita destekli tarafta iseniz ; CBS’nin işinizde size sunduğu fırsatları mutlaka keşfetmelisiniz. Buradaki sınırınız konumsal düşünme yetkinliğinizdir. Örneğin salgın bir hastalığın kaynağını araştırırken hastaların hastalanma zamanları ve adreslerini incelersiniz, seri bir suçluyu yakalamak için suç işlenen konumların ve zaman içindeki yayılımı analiz edersiniz, satış raporu hazırlarken bölgeler bazında haritalar üreterek sadece düşüş olan yerlerde yoğunlaşırsınız.”
AB’nin INSPIRE projesinin ülkemizdeki uygulaması Türkiye Ulusal CBS Altyapısı ile tüm CBS’leri yakın zamanda birbirleri ile veri paylaşabilir hale geleceğini açıklayan Nalçacı’nın geleceğe dair öngörüleri ise şu şekilde: “Bu yaklaşımla analiz odaklı projeleri gerçekleştirmek daha kolay hale gelecek. Kurumsal sistemler arasında CBS açık standartlara dayanan yapısıyla yerini alıyor. CBS’ndeki gelişme de gücünü internet devriminden alıyor. Artık tüm çözüm ve planlarımız internet ve Web 2.0 odaklı şekilleniyor. CBS’lerinin geleceği web, web servisleri,  SOA’da. Sunucu bazlı sistemlerin kullanımı artacak. Böyle bir CBS sunucusu verinizi barındırabilir, bu ortak veri havuzu üzerinden kullanıcı arayüzlerini web tabanlı olarak sunabilir, analizler yapabilir, diğer siteler ile veri alışverişi yapabilir, kurumsal işakış sisteminizin bir parçası olabilir ve web sitenize çevrimiçi içerik üretebilir. CBS’nin geleceğini internet dopingiyle kurum ve şirketlerin elde ettikleri üç fayda şekillendirecek. Verimlilik, doğru karar alma ve iletişim. CBS’nin önemini kavrayan kurumlar bilgi işlem birimleri gibi CBS birimleri oluşturuyorlar. Bu birimler bilişim, karar destek ve alan uzmanlığını sentezleyerek iş problemlerine çözüm üretmek için çalışıyorlar.”

CBS’NİN KULLANIM ALANLARI GENİŞLİYOR

Mete Gürkan meteg@interpromedya.com.tr

Docuart Proje Yöneticisi Hakan Karaca, kullanım alanlarına göre listenin başında kent bilgi sistemleri, altyapı sistemleri, tapu ve kadastro bilgi sistemleri, doğal afet yönetim bilgi sistemleri, trafik izleme ve kontrol sistemlerinin geldiğini dile getirdi. Karaca, “CBS’nin kullanım alanı alışveriş merkezlerinden tüm Türkiye’nin karayollarına, ziyaretçi yönlendirmesi gerekli bulunan binalardan, elektrik dağıtımının haritalanmasını kapsayacak kadar büyüktür. CBS teknolojileri pazar payının büyük bir bölümünü kamu kurumları ve yerel yönetimler oluşturmakta. Ancak özel sektör şirketlerinin de bu konudaki ihtiyaçları artacak” dedi.

Gelecekle ilgili öngörüler

Coğrafi bilgi teknolojilerinden coğrafi bilgiyi obje olarak kullanan tüm alanlarda faydalanıldığını söyleyen Türksat Coğrafi Bilgi Teknolojileri Direktörü Dr. Hayati Taştan, bu alanlar arasında en önemli yeri; tarım, çevre koruma, ulaşım, sağlık, ormancılık, şehir ve bölge planlama, belediyecilik ve askeri alanların oluşturduğunu ifade etti. Tarım alanlarının rekolte tahmini, deprem sonrası hasar tespiti, hastalıklarının mekansal korelasyonlarının belirlenmesi, ulaşım ağının gerçek zamanlı izlenmesi, orman içi kaçak kesim alanlarının belirlenmesi, kaçak yapılaşmanın tespiti, araçları web tabanlı izlenmesi ve yönetimi, şehir gelişim yönünün belirlenmesi, su, yiyecek, enerji, maden kaynaklarının envanteri ve yönetimi uygulamaları ile birlikte askeri alanda düşman bölgeler hakkında istihbarat toplama, bu alanlardaki uygulamalardan bazıları. Coğrafi bilgi teknolojilerinin kullanım alanlarının gün geçtikte genişlediğini, buna bağlı olarak Türkiye’de bu teknolojilerin potansiyelinin de arttığı gözlendiğini anlatan Taştan, özellikle, kamu kurumlarında ve belediyelerde, araç ve filo takibi, uydu görüntüsü temini ve işleme, coğrafi bilgi sistemleri kurma, mevcut yönetim bilişim sistemlerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri ile bütünleşmesi konularında yoğun bir potansiyel olduğunu düşünüyor.
Taştan, gelecekle ilgili öngörülerini ise şu şekilde sıraladı:
l Teknolojiler farklı kombinasyonlarda bütünleşecek
l Görüntü işleme süper bilgisayarlarda ve uzaktan hizmet şeklinde yapılacak
l Görüntülerden detay çıkarımında yapay zekâ algoritmaları kullanılacak
l Uzaktan algılama uydu görüntülerinin 10 cm. çözünürlüğünde, gerçek zamanlı ve ortorektifiye edilmiş olarak çekilip yer istasyonlarına gönderilecek
l Coğrafi veritabanlarının dağıtık veritabanı mimarisinde küresel düzeyde bütünleşik olarak birlikte kullanılabilecek
l CBS yazılımları donanım ve işletim sisteminden bağımsız, birlikte ve karşılıklı web işleme servisleri şeklinde çalışacak
l Coğrafi analizlerde önce 3 boyuttan 4 boyuta sonra sanal gerçekliğe geçilecek
l Web tabanlı haritacılık teknolojisi görsel öğelerle desteklenecek
l CBS projeleri çözüm odaklı olacak
l Açık kaynak yazılımların kullanımı artacak.

HIZLA GELİŞEN CBS FARKLI TEKNOLOJİLERLE DE BÜTÜNLEŞİYOR

Mete Gürkan meteg@interpromedya.com.tr  (BT HABER SAYI 784)

Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) alanında gerek dünyada gerekse Türkiye’de önemli gelişmeler oluyor. Bir yandan ihtiyaç ve kullanım alanları artarken, CBS teknolojileri sürekli gelişiyor ve farklı teknolojilerle bütünleşmeye de devam ediyor.
Türksat Coğrafi Bilgi Teknolojileri Direktörü Dr. Hayati Taştan da, CBS alanında gerek dünyada gerekse Türkiye’de önemli gelişmeler olduğu görüşünde. Uzaktan algılama teknolojilerinde, görüntü çözünürlüğü 50 santimetreye kadar düşerken, küresel konum belirleme teknolojilerinde uygulamaya sokulan sürekli gözlem referans sistemleri (CORS) ile konum doğruluğu birkaç saniyede santimetreye kadar artırılabiliyor. Görüntü işleme teknolojisinde, haftalar süren görüntü işleme sürecinin web tabanlı işleme sistemleri ile gerçek zamana yaklaşık olabildiğini anlatan Taştan, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Coğrafi verinin toplanması, sunumu ve kullanımı, web ortamında yapılabilmekte, bu amaca yönelik yeni standartların geliştirilmesi devam etmekte. Konuma dayalı sistemler teknolojisinde, web tabanlı takip ve yönetim cihazlarının boyutları küçülürken fiyatları da düşüyor. Sayısal fotogrametri teknolojisi, en yeni uydu görüntülerini stereo kıymetlendirme ve çok büyük alanları bir arada dengeleme olanağı sunmakta. CBS  pazarını şekillendiren temel eğilim kullanıcı talepleri olmakla birlikte, bu teknolojilerle destekleyici teknolojilerde ortaya çıkan gelişmeler karşılıklı olarak birbirini etkiliyor ve dolayısıyla pazarın yönlendirilmesine yol açıyor. Örneğin, uydu teknolojisinde ortaya çıkan gelişme, uzaktan algılama teknolojisi pazarını; buna bağlı olarak görüntü işleme ve coğrafi bilgi sistemi teknolojisi pazarını etkiliyor. Başka bir örnek de GoogleMaps, BingMaps, YahooMaps gibi web tabanlı haritacılık teknolojilerinden verilebilir. Bu teknolojilerle kullanıcılar coğrafi bilgiyi kullanmaya başlamışlar, bu kullanım, yeni talepleri ortaya çıkarmış, bu talep doğrultusunda da web tabanlı sunum sistemlerine yeni fonksiyonlar eklenmiştir. CBS ile konuma dayalı reklam, konuma dayalı pazar analizi gibi yeni ekonomik kavramlar oluştuğunu ve pazarın farklı alanlara da açılım gösterdiğini düşünüyoruz.”
Dünyada ve Türkiye’de CBS alanında gelişmelerin çok hızlı bir şekilde yaşandığını düşünen Docuart Proje Yöneticisi Hakan Karaca, “Coğrafi bilgi sistemlerine duyulan gereksinimin ölçüsü o kadar büyüktür ki ülkeler sadece bu sisteme yönelik uydular göndermekte, coğrafi değişiklikleri en hızlı şekilde takip etme yoluna gitmişlerdir” dedi. Karaca’ya göre, bu pazarın şekillenmesinde en önemli faktör; dünyadaki sosyo – ekonomik ve çevresel verilere duyulan ihtiyaçların artması ve bilgi sistemleri teknolojisi ile birlikte kullanıldığında hızlı ulaşılabilirlik ve analiz edilebilirlik sunması.

CBS teknolojileri sürekli genişliyor

Netcad Yerel Yönetimler Koordinatörü Alpaslan Savacı, CBS teknolojilerinin sürekli geliştiğini ve farklı teknolojilerle bütünleşmeye devam ettiğini ifade etti. Netcad’in 3D Video GIS ürününü bu eğilime örnek gösteren Savacı, tam 11 adet lensten oluşan küre şeklinde bir cihazın aynı anda kaydettiği 11 adet videonun birleştirildiğini ve istenen sokak, şehirlerarası yollar veya geniş alan kullanan projeler için haritayla bütünleştirildiğini anlattı. Savacı, şunları söyledi: “İstediğiniz yere tıklıyorsunuz ve fareyi çekerek hangi yöne bakmak istediğinizi de gösterdikten sonra, o noktadan o yöne doğru bakan video oynamaya başlıyor. Harita üzerindeki ok, bulunduğunuz yeri ve baktığınız yönü göstererek hareket etmeye başlıyor. Videonun içinde fare yardımıyla kafanızı istediğiniz yöne çeviriyorsunuz. Nereyi görmek isterseniz oraya bakıyorsunuz. Bakmak istediğiniz yerin 360 derece her detayına ulaşabiliyorsunuz. İster haritadan, ister videodan bulunduğunuz yönü ve baktığınız yönü değiştirebiliyorsunuz. Google Earth’deki Street View’a benziyor, ama bir adım daha ilerisi fotoğrafın yetmediği yerlerde video ile en güncel veriyi elde etmiş oluyorsunuz. Internet üzerinden vatandaşa açık bir sayfada tüm kentin kullanımına açabilir ve insanların kenti yeniden keşfetmesi sağlayabilirsiniz. Belediyenin birimleri kentin gelişimini üç boyutlu videolar ile takip eder; çöpler, mazgallar, ağaçlar, kaldırımlar, yollar, binalar, konutlar, işyerleri, tabelalar, balkonlar… Artık sadece yukarıdan baktığımızla yetinmiyoruz, cepheleri, köşeleri her yeri görebiliyoruz. Videoyu bakmak istediğimiz yöne çevirebiliyoruz, istediğimiz yerde durup karşımızdaki binayı, orada oturanları, isimlerini sorgulayabiliyoruz. Belediyede kayıtlı veriler ile videoda gördüklerimizi karşılaştırabiliyoruz.Netcad 3D Video GIS’in sadece belediyelerde değil, askeri, sivil birçok alanda sınırsız kullanımının olduğu aşikar. Bu kamerayı ister arabaya, ister helikoptere bağlayabiliriz veya özel giysisi ile sırtımızda taşıyarak çekim yapabiliriz. Tüm videolar koordinatlı ve Netcad’inizi kullanarak bir tıkla açabiliyorsunuz.”

Birlikte çalışılabilirlik ilkeleri tam olarak oturmadı.

Universal Bilgi Teknolojileri Mekansal Projeler Satış Yöneticisi Hasan Nokay’a göre, CBS Türkiye’de onyıllardır takip edilen, kamu kurumları ve özel sektör tarafında çok çeşitli yatırımların yapıldığı ancak pek çok yatırımda da istenen sonuçlara ulaşılamayan bir konu. Nokay’ın görüşleri şu şekilde: “Temel sorun işin lisans alımına indirgendiği, hatta CAD yazılımlarının CBS olarak algılandığı, güncelleme mekanizmalarını düşünülmediği, uzun yıllar boyu kullanılacak veri formatının belirlenmesindense, çıktılara ve gereksiz görselliğe daha fazla önem verildiği yaklaşımlar. Türkiye’de CBS alanında büyük bir potansiyel var. Ama CBS, hala standartların belli olmadığı, birlikte çalışılabilirlik ilkelerinin tam olarak oturmadığını düşündüğümüz bir alan. Son dönemde değişik devlet kurumları tarafından ortaya koyulmaya çalışılan birlikte çalışılabilirlik ilkelerinin, pratikte daha fazla uygulanabilir olmasıyla artacak veri bütünleşme talepleri, sektörün var olan büyük potansiyelle daha hızlı buluşmasını sağlayabilir. CBS’ye ihtiyaç duyan sektörler dışında, son dönemde ulusal veya uluslararası çapta hizmet veren büyük kuruluşlar mekansal veriyi de yöneterek karar vermek istemekteler. Enerji piyasasındaki özelleştirmeler ve diğer altyapı şirketlerinin verimlilik artışı ihtiyacından kaynaklanan talepler de sektörde itici güç. CBS’de kullanılan mekansal verilerin hızla değişmesi, sahadan bilgi toplama çalışmalarında da farklı teknik ve teknolojilerin devreye girmesine neden oluyor.”