(Bu yazıda -Öğr.Gör. Leyla Yekdane TOKMAN, Anadolu Üniversitesi, MMF, 26470, Eskişehir-'den alıntılar yapılmıştır.)
Kent Bilgi Sistemlerinin anlaşılmasında özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulanan iki önemli örnekten söz etmek gereklidir: GNIS-Coğrafi İsimlere Dayalı Bilgi Sistemi ve Sacramento, California Örneği verilebilir.
Gelişmiş ülkelerde özellikle Amerika Birleşik Devletlerin ’de GIS kullanımı bölge özellikleri, kaynakları, ulaşım, ekonomik ve kültürel dağılım, gerçek-zamanlı deprem verilerinin erişimi, gerçek-zamanlı hava verilerinin erişimi gibi uydu bağlantılı verilerden elde edilen verilere ulaşım konularında detaylı veri tabanları ile kullanıcılara açılmaktadır. Örneğin, bir kent plancısı eğer California eyaletinde Sacramento’da bir proje geliştirecekse bilgilere internet ile erişebilmektedir veya yapılmış örneklere ulaşabilmektedir.
Sacramento ile ilgili ekonomik, kültürel, ulaşım-taşımacılık, kentsel alan kullanımı, konut sayısı ve iş imkânı oranı gibi kentsel tasarıma yön veren bilgiler değerlendirilerek bölgenin bir analizini yapan Dyett & Bhatia tasarımcıları bu bölgenin bir planını oluşturmuşlardır. Plan, çok kullanımlı kent merkezi olarak bölgeyi göstermektedir. Bölge 260 bin metrekarelik ofis alanına, 725 konut ünitesine ve 8360 metrekare ticari alanın inşaasına olanaklıdır. Konut birimleri farklı tipleri barındıracaktır. Yerleşimler komşu sınır gelişmelerini göz önünde alarak modüler olarak planlanacaktır. Mevcut cadde düzeni korunarak az sayıda yeni caddelerin eklenmesine öncelikle karar verilmiştir. TDM (Transportation Demand Management- Bağımsız Nakliyat Organizasyonları-) tekniği ile Eyaletteki iş olanağını artırması beklenmiştir. 10 bin eyalet memuru tarafından da aynı zamanda eski kentin revitalizasyonu yapılacaktır. Bu İyileştirme Planı Programı detaylandırılmış aşamaları ve adım adım yeni kentsel dokunun inşaasını sağlamaktadır. Bu kentsel dokunun tasarımında 80 bloktan meydana gelen alanın üç boyutlu bilgisayar modellemeleri, her açıdan elektronik ortamda incelenmiştir Detaylı görsel simülasyonlar mevcut çevre verileri ile yeni dokunun ne derece uyumlu olacağını göstermiştir [http.//www.dbplanners.com, 1999].
Sacramento, CA (California) örneği kentsel tasarımın sağlıklı ve düzenli bir yapıda gerçekleştirilmesi için KBS’nin önemli bir kaynak oluşturduğunu göstermektedir. Verilerin elektronik ortamda ve paylaşıma açık olması bu derecede büyük ve karışık bir tasarım sisteminin daha kısa sürede ve hatasız tamamlanmasına olanak tanımaktadır. Benzer bir örnek 2020 yılında nüfusunun üç milyara ulaşacağı tahmin edilen Asya kentlerinin geliştirilmesi, geleceğe yönelik ihtiyaçların tahmin edilerek yeni tasarımların gerçekleştirilmesine bağlı olarak yeni yaklaşımlara olanak tanıyan uygulamalar bu kıta bazında da tartışılmaktadır.
http://www.rsisco.com [1999] adresli sitede, önümüzdeki yaklaşık 20 yıl içinde özellikle güney, güneydoğu ve doğu Asya’nın büyük kentlerindeki büyümeye bağlı olarak geliştirilecek stratejilerde KBS’ne yeni tasarım araçları olarak kullanımına etkin yer verilmektedir. Bu kentlerin gelişiminin nasıl olacağı ve kontrol edileceği birincil sorudur. Bir diğer soru ise, yeni ve gelişmekte olan kentsel alanların idaresini ve tasarlanmasını destekleyecek yeni bilgi sistemlerinin neler olduğudur. KBS, bu bağlamda başka veri teknolojilerinin de sisteme entegre edilebilmesi ile yararlı görülmüştür. Bu veri teknolojileri Coğrafi Yer Sistemleri (GPS), Uzaktan Algılama Ve Sayısal Kartografi, Bilişim Teknolojileri gibi teknolojilerdir. Bu sistem entegrasyonları ile mevcut veriler de sağlandığından sağlıklı bir kentsel gelişmeden söz edilebilmektir. Sistem, 18 devlet biriminin tek GIS üzerinde katılımı ile Katar Hükümeti tarafından Doha kenti için uygulanmıştır.
Coğrafi ve Kent Bilgi Sistemleri’nin bir diğer ileri uygulaması GNIS ile Amerika Birleşik Devletleri’nde görülmektedir. Coğrafi İsimler Bilgi Sistemleri Amerika Birleşik Devletleri sınırları içindeki bölgeler, oluşumlar ve kentler için IT erişimli geniş ve detaylı bilgilerin olduğu bir veri kaynağı sunar. GNIS veri tabanı içinde iki milyon coğrafya yapısı yerleşim alanları, okullar, rezervler, parklar, nehirler, vadiler gibi –hava fotoğrafları dâhil- bilgileri içermektedir. GNIS iki bölümden oluşmaktadır. Birincisi 1/24 000 ölçekli haritalar ve Milli Okyanus Servisi verileri, ABD Orman Servisi verileri, Askeri Kurum Mühendisleri veri dosyaları, Federal Havacılık İdaresi ve Federal İletişim Komisyonu verilerinden oluşmaktadır. İkinci bölüm ise, resmi Eyalet yayınları ve bölgesel materyallerden elde edilen mevcut ve tarihi adlar ile ilgili bilgilerden oluşacaktır. Bugün, ikinci aşama geliştirilmektedir. GNIS sayısal verilerin formatları 9-track manyetik teyp veya 8-mm ASCII kodlu kartuşta yer almaktadır. FTP –dosya transfer protokolü- ile de veriler alınabildiği gibi CD-ROM olarak da sağlanmaktadır [http://nsdi.usgs.gov/products/gnis.html, 1999].
Kentsel alanların tasarlanmasında KBS desteği ile trafik yolları ve akışının bilgisayar teknolojisi ile düzenlenmesinin yanında alınan tasarım kararlarının engelli insanlar için de ne derece de doğru değerlendirildiği analiz edilebilmektedir [Michael J. Demetsky,1999].
Ülkemizdeki yapılaşma ve kentsel hizmetlerinin gelişimi sağlıklı bir yapıya kavuşturulması için Amerika Birleşik Devletleri tarafından geliştirilmiş olan GNIS gibi zengin bir “Bilgi bankası”na ihtiyaç vardır. Kent Bilgi Sistemleri gelişmiş ülkelerde kentsel tasarımın vazgeçilmez bir aracı olmaktadır. Gelişmiş ülkeler göz önüne alınarak, mevcut kentsel alanların korunmasında, yenilenmesinde bilgisayar ortamına aktarılmış veriler ile çalışmak hata oranını sıfıra indirmektedir. Yeni kentsel alanların tasarlanmasında ve şehir plancısı ile mimarın bu tasarımın geliştirilmesinde diğer disiplinlerle de koordinasyonlu bir çalışma yapılabilmesi için bilgisayar ağları üzerinde çalışabilecek yazılımlar ve veritabanları önemli olmaktadır.
Kent Bilgi Sistemlerinin anlaşılmasında özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulanan iki önemli örnekten söz etmek gereklidir: GNIS-Coğrafi İsimlere Dayalı Bilgi Sistemi ve Sacramento, California Örneği verilebilir.
Gelişmiş ülkelerde özellikle Amerika Birleşik Devletlerin ’de GIS kullanımı bölge özellikleri, kaynakları, ulaşım, ekonomik ve kültürel dağılım, gerçek-zamanlı deprem verilerinin erişimi, gerçek-zamanlı hava verilerinin erişimi gibi uydu bağlantılı verilerden elde edilen verilere ulaşım konularında detaylı veri tabanları ile kullanıcılara açılmaktadır. Örneğin, bir kent plancısı eğer California eyaletinde Sacramento’da bir proje geliştirecekse bilgilere internet ile erişebilmektedir veya yapılmış örneklere ulaşabilmektedir.
Sacramento ile ilgili ekonomik, kültürel, ulaşım-taşımacılık, kentsel alan kullanımı, konut sayısı ve iş imkânı oranı gibi kentsel tasarıma yön veren bilgiler değerlendirilerek bölgenin bir analizini yapan Dyett & Bhatia tasarımcıları bu bölgenin bir planını oluşturmuşlardır. Plan, çok kullanımlı kent merkezi olarak bölgeyi göstermektedir. Bölge 260 bin metrekarelik ofis alanına, 725 konut ünitesine ve 8360 metrekare ticari alanın inşaasına olanaklıdır. Konut birimleri farklı tipleri barındıracaktır. Yerleşimler komşu sınır gelişmelerini göz önünde alarak modüler olarak planlanacaktır. Mevcut cadde düzeni korunarak az sayıda yeni caddelerin eklenmesine öncelikle karar verilmiştir. TDM (Transportation Demand Management- Bağımsız Nakliyat Organizasyonları-) tekniği ile Eyaletteki iş olanağını artırması beklenmiştir. 10 bin eyalet memuru tarafından da aynı zamanda eski kentin revitalizasyonu yapılacaktır. Bu İyileştirme Planı Programı detaylandırılmış aşamaları ve adım adım yeni kentsel dokunun inşaasını sağlamaktadır. Bu kentsel dokunun tasarımında 80 bloktan meydana gelen alanın üç boyutlu bilgisayar modellemeleri, her açıdan elektronik ortamda incelenmiştir Detaylı görsel simülasyonlar mevcut çevre verileri ile yeni dokunun ne derece uyumlu olacağını göstermiştir [http.//www.dbplanners.com, 1999].
Sacramento, CA (California) örneği kentsel tasarımın sağlıklı ve düzenli bir yapıda gerçekleştirilmesi için KBS’nin önemli bir kaynak oluşturduğunu göstermektedir. Verilerin elektronik ortamda ve paylaşıma açık olması bu derecede büyük ve karışık bir tasarım sisteminin daha kısa sürede ve hatasız tamamlanmasına olanak tanımaktadır. Benzer bir örnek 2020 yılında nüfusunun üç milyara ulaşacağı tahmin edilen Asya kentlerinin geliştirilmesi, geleceğe yönelik ihtiyaçların tahmin edilerek yeni tasarımların gerçekleştirilmesine bağlı olarak yeni yaklaşımlara olanak tanıyan uygulamalar bu kıta bazında da tartışılmaktadır.
http://www.rsisco.com [1999] adresli sitede, önümüzdeki yaklaşık 20 yıl içinde özellikle güney, güneydoğu ve doğu Asya’nın büyük kentlerindeki büyümeye bağlı olarak geliştirilecek stratejilerde KBS’ne yeni tasarım araçları olarak kullanımına etkin yer verilmektedir. Bu kentlerin gelişiminin nasıl olacağı ve kontrol edileceği birincil sorudur. Bir diğer soru ise, yeni ve gelişmekte olan kentsel alanların idaresini ve tasarlanmasını destekleyecek yeni bilgi sistemlerinin neler olduğudur. KBS, bu bağlamda başka veri teknolojilerinin de sisteme entegre edilebilmesi ile yararlı görülmüştür. Bu veri teknolojileri Coğrafi Yer Sistemleri (GPS), Uzaktan Algılama Ve Sayısal Kartografi, Bilişim Teknolojileri gibi teknolojilerdir. Bu sistem entegrasyonları ile mevcut veriler de sağlandığından sağlıklı bir kentsel gelişmeden söz edilebilmektir. Sistem, 18 devlet biriminin tek GIS üzerinde katılımı ile Katar Hükümeti tarafından Doha kenti için uygulanmıştır.
Coğrafi ve Kent Bilgi Sistemleri’nin bir diğer ileri uygulaması GNIS ile Amerika Birleşik Devletleri’nde görülmektedir. Coğrafi İsimler Bilgi Sistemleri Amerika Birleşik Devletleri sınırları içindeki bölgeler, oluşumlar ve kentler için IT erişimli geniş ve detaylı bilgilerin olduğu bir veri kaynağı sunar. GNIS veri tabanı içinde iki milyon coğrafya yapısı yerleşim alanları, okullar, rezervler, parklar, nehirler, vadiler gibi –hava fotoğrafları dâhil- bilgileri içermektedir. GNIS iki bölümden oluşmaktadır. Birincisi 1/24 000 ölçekli haritalar ve Milli Okyanus Servisi verileri, ABD Orman Servisi verileri, Askeri Kurum Mühendisleri veri dosyaları, Federal Havacılık İdaresi ve Federal İletişim Komisyonu verilerinden oluşmaktadır. İkinci bölüm ise, resmi Eyalet yayınları ve bölgesel materyallerden elde edilen mevcut ve tarihi adlar ile ilgili bilgilerden oluşacaktır. Bugün, ikinci aşama geliştirilmektedir. GNIS sayısal verilerin formatları 9-track manyetik teyp veya 8-mm ASCII kodlu kartuşta yer almaktadır. FTP –dosya transfer protokolü- ile de veriler alınabildiği gibi CD-ROM olarak da sağlanmaktadır [http://nsdi.usgs.gov/products/gnis.html, 1999].
Kentsel alanların tasarlanmasında KBS desteği ile trafik yolları ve akışının bilgisayar teknolojisi ile düzenlenmesinin yanında alınan tasarım kararlarının engelli insanlar için de ne derece de doğru değerlendirildiği analiz edilebilmektedir [Michael J. Demetsky,1999].
Ülkemizdeki yapılaşma ve kentsel hizmetlerinin gelişimi sağlıklı bir yapıya kavuşturulması için Amerika Birleşik Devletleri tarafından geliştirilmiş olan GNIS gibi zengin bir “Bilgi bankası”na ihtiyaç vardır. Kent Bilgi Sistemleri gelişmiş ülkelerde kentsel tasarımın vazgeçilmez bir aracı olmaktadır. Gelişmiş ülkeler göz önüne alınarak, mevcut kentsel alanların korunmasında, yenilenmesinde bilgisayar ortamına aktarılmış veriler ile çalışmak hata oranını sıfıra indirmektedir. Yeni kentsel alanların tasarlanmasında ve şehir plancısı ile mimarın bu tasarımın geliştirilmesinde diğer disiplinlerle de koordinasyonlu bir çalışma yapılabilmesi için bilgisayar ağları üzerinde çalışabilecek yazılımlar ve veritabanları önemli olmaktadır.
Azmi GÜN
