GIS UZMANLARI BULUŞMA YERİNE HOŞGELDİNİZ.

GIS UZMANLARI BULUŞMA YERİNE HOŞ GELDİNİZ.
Bu blog ile; 1995 yılından bu yana yaptığım çalışmalardan elde ettiğim know-how'u tüm gis kurucuları ve yöneticileri ile paylaşmak ve ülkemizde oluşan kavram karmaşalarına tecrübelerime dayanarak açıklık getirmek ve ortadan kaldırmak istiyorum. GIS ya da kent bilgi sistemi kurmanın ve sonuçta bir kenti akıllandırmanın sanıldığı kadar basit olmadığını, yapılan hatalar ve doğruları ile birlikte ortaya koymaya çalışıyorum. Hepinizi bu çabaya katkı sağlamaya davet ediyorum.
Sonuçta kenti kablolu ya da kablosuz bir network ile kapsamanın akıllı kent için yeterli olmadığını, elektrik, gaz, su, kanalizasyon v.b altyapılar ile trafik, ulaşım, sağlık, enerji, istihdam yönetimi, afet kurtarma ve erken uyarı sistemleri, eğitim, güvenlik v.b. unsurların da akıllandırılması ve entegre çalışmaları gerekir. Makro düzeyde geleceğe yönelik tehditler, ihtiyaçlar ve bunlara karşı alınacak tedbirlerin planlanması da unutulmamalı tabi...

10 Aralık 2007 Pazartesi

KENTSEL TASARIMDA KBS VE ULUSLAR ARASI YAKLAŞIMLAR

(Bu yazıda -Öğr.Gör. Leyla Yekdane TOKMAN, Anadolu Üniversitesi, MMF, 26470, Eskişehir-'den alıntılar yapılmıştır.)

Kent Bilgi Sistemlerinin anlaşılmasında özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulanan iki önemli örnekten söz etmek gereklidir: GNIS-Coğrafi İsimlere Dayalı Bilgi Sistemi ve Sacramento, California Örneği verilebilir.
Gelişmiş ülkelerde özellikle Amerika Birleşik Devletlerin ’de GIS kullanımı bölge özellikleri, kaynakları, ulaşım, ekonomik ve kültürel dağılım, gerçek-zamanlı deprem verilerinin erişimi, gerçek-zamanlı hava verilerinin erişimi gibi uydu bağlantılı verilerden elde edilen verilere ulaşım konularında detaylı veri tabanları ile kullanıcılara açılmaktadır. Örneğin, bir kent plancısı eğer California eyaletinde Sacramento’da bir proje geliştirecekse bilgilere internet ile erişebilmektedir veya yapılmış örneklere ulaşabilmektedir.
Sacramento ile ilgili ekonomik, kültürel, ulaşım-taşımacılık, kentsel alan kullanımı, konut sayısı ve iş imkânı oranı gibi kentsel tasarıma yön veren bilgiler değerlendirilerek bölgenin bir analizini yapan Dyett & Bhatia tasarımcıları bu bölgenin bir planını oluşturmuşlardır. Plan, çok kullanımlı kent merkezi olarak bölgeyi göstermektedir. Bölge 260 bin metrekarelik ofis alanına, 725 konut ünitesine ve 8360 metrekare ticari alanın inşaasına olanaklıdır. Konut birimleri farklı tipleri barındıracaktır. Yerleşimler komşu sınır gelişmelerini göz önünde alarak modüler olarak planlanacaktır. Mevcut cadde düzeni korunarak az sayıda yeni caddelerin eklenmesine öncelikle karar verilmiştir. TDM (Transportation Demand Management- Bağımsız Nakliyat Organizasyonları-) tekniği ile Eyaletteki iş olanağını artırması beklenmiştir. 10 bin eyalet memuru tarafından da aynı zamanda eski kentin revitalizasyonu yapılacaktır. Bu İyileştirme Planı Programı detaylandırılmış aşamaları ve adım adım yeni kentsel dokunun inşaasını sağlamaktadır. Bu kentsel dokunun tasarımında 80 bloktan meydana gelen alanın üç boyutlu bilgisayar modellemeleri, her açıdan elektronik ortamda incelenmiştir Detaylı görsel simülasyonlar mevcut çevre verileri ile yeni dokunun ne derece uyumlu olacağını göstermiştir [http.//www.dbplanners.com, 1999].
Sacramento, CA (California) örneği kentsel tasarımın sağlıklı ve düzenli bir yapıda gerçekleştirilmesi için KBS’nin önemli bir kaynak oluşturduğunu göstermektedir. Verilerin elektronik ortamda ve paylaşıma açık olması bu derecede büyük ve karışık bir tasarım sisteminin daha kısa sürede ve hatasız tamamlanmasına olanak tanımaktadır. Benzer bir örnek 2020 yılında nüfusunun üç milyara ulaşacağı tahmin edilen Asya kentlerinin geliştirilmesi, geleceğe yönelik ihtiyaçların tahmin edilerek yeni tasarımların gerçekleştirilmesine bağlı olarak yeni yaklaşımlara olanak tanıyan uygulamalar bu kıta bazında da tartışılmaktadır.
http://www.rsisco.com [1999] adresli sitede, önümüzdeki yaklaşık 20 yıl içinde özellikle güney, güneydoğu ve doğu Asya’nın büyük kentlerindeki büyümeye bağlı olarak geliştirilecek stratejilerde KBS’ne yeni tasarım araçları olarak kullanımına etkin yer verilmektedir. Bu kentlerin gelişiminin nasıl olacağı ve kontrol edileceği birincil sorudur. Bir diğer soru ise, yeni ve gelişmekte olan kentsel alanların idaresini ve tasarlanmasını destekleyecek yeni bilgi sistemlerinin neler olduğudur. KBS, bu bağlamda başka veri teknolojilerinin de sisteme entegre edilebilmesi ile yararlı görülmüştür. Bu veri teknolojileri Coğrafi Yer Sistemleri (GPS), Uzaktan Algılama Ve Sayısal Kartografi, Bilişim Teknolojileri gibi teknolojilerdir. Bu sistem entegrasyonları ile mevcut veriler de sağlandığından sağlıklı bir kentsel gelişmeden söz edilebilmektir. Sistem, 18 devlet biriminin tek GIS üzerinde katılımı ile Katar Hükümeti tarafından Doha kenti için uygulanmıştır.
Coğrafi ve Kent Bilgi Sistemleri’nin bir diğer ileri uygulaması GNIS ile Amerika Birleşik Devletleri’nde görülmektedir. Coğrafi İsimler Bilgi Sistemleri Amerika Birleşik Devletleri sınırları içindeki bölgeler, oluşumlar ve kentler için IT erişimli geniş ve detaylı bilgilerin olduğu bir veri kaynağı sunar. GNIS veri tabanı içinde iki milyon coğrafya yapısı yerleşim alanları, okullar, rezervler, parklar, nehirler, vadiler gibi –hava fotoğrafları dâhil- bilgileri içermektedir. GNIS iki bölümden oluşmaktadır. Birincisi 1/24 000 ölçekli haritalar ve Milli Okyanus Servisi verileri, ABD Orman Servisi verileri, Askeri Kurum Mühendisleri veri dosyaları, Federal Havacılık İdaresi ve Federal İletişim Komisyonu verilerinden oluşmaktadır. İkinci bölüm ise, resmi Eyalet yayınları ve bölgesel materyallerden elde edilen mevcut ve tarihi adlar ile ilgili bilgilerden oluşacaktır. Bugün, ikinci aşama geliştirilmektedir. GNIS sayısal verilerin formatları 9-track manyetik teyp veya 8-mm ASCII kodlu kartuşta yer almaktadır. FTP –dosya transfer protokolü- ile de veriler alınabildiği gibi CD-ROM olarak da sağlanmaktadır [http://nsdi.usgs.gov/products/gnis.html, 1999].
Kentsel alanların tasarlanmasında KBS desteği ile trafik yolları ve akışının bilgisayar teknolojisi ile düzenlenmesinin yanında alınan tasarım kararlarının engelli insanlar için de ne derece de doğru değerlendirildiği analiz edilebilmektedir [Michael J. Demetsky,1999].
Ülkemizdeki yapılaşma ve kentsel hizmetlerinin gelişimi sağlıklı bir yapıya kavuşturulması için Amerika Birleşik Devletleri tarafından geliştirilmiş olan GNIS gibi zengin bir “Bilgi bankası”na ihtiyaç vardır. Kent Bilgi Sistemleri gelişmiş ülkelerde kentsel tasarımın vazgeçilmez bir aracı olmaktadır. Gelişmiş ülkeler göz önüne alınarak, mevcut kentsel alanların korunmasında, yenilenmesinde bilgisayar ortamına aktarılmış veriler ile çalışmak hata oranını sıfıra indirmektedir. Yeni kentsel alanların tasarlanmasında ve şehir plancısı ile mimarın bu tasarımın geliştirilmesinde diğer disiplinlerle de koordinasyonlu bir çalışma yapılabilmesi için bilgisayar ağları üzerinde çalışabilecek yazılımlar ve veritabanları önemli olmaktadır.
Azmi GÜN

DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE KBS

Gelişen bilgisayar teknolojisi ve yazılımlarıyla birlikte, Kent Bilgi Sistemleri uygulamalarında tüm dünyada önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Gelişmiş ülkelerde özellikle ABD’nde kent bilgi sistem kullanımı bölge özellikleri, kaynakları, ulaşım, ekonomik ve kültürel dağılım, gerçek zamanlı deprem verilerinin erişimi, gerçek zamanlı hava verilerinin erişimi gibi uydu bağlantılı verilerden elde edilen bilgilere ulaşım konularında detaylı veritabanları ile kullanıcılara açılmaktadır. Örneğin, bir kent plancısı eğer kentine ait bir proje gerçekleştirecekse, kente ait detay bilgilerine veya mevcut proje örneklerine internet üzerinden kolayca erişebilmektedir. Kentle ilgili ekonomik, kültürel, ulaşım-taşımacılık, kentsel alan kullanımı, konut sayısı ve iş imkânı oranı gibi kentsel tasarıma yön veren bilgiler değerlendirilerek bölgenin bir analizi yapılır ve buna göre tasarımcılar söz konusu bölgenin bir planını oluştururlar. Plan, çok kullanımlı kent merkezi olarak bölgeyi göstererek, kentsel dokunun tasarımında dikkate alınacak planlama bilgilerini kullanıcıya sunar. Ayrıca bölgenin üç boyutlu bilgisayar modelleri ve detaylı görsel simülasyonları mevcut çevre verileri ile yeni dokunun ne derece uyumlu olacağını da gösterir. Verilerin sanal ortamda ve paylaşıma açık olması büyük ve karmaşık bir tasarım sisteminin daha kısa sürede ve hatasız tamamlanmasına olanak tanımaktadır. Gelişmiş ülkelerde benzeri uygulamalar yıllardır uygulanmaktadır. Özellikle “dijital kentler” olarak adlandırılan, New York, Amsterdam, Helsinki, Toronto, Londra, Kyoto kentlerinde temelde yukarıda sözü edilen bilgi kullanım anlayışı mevcuttur. Veriler güncel olarak ta kullanıcıya internet üzerinde sunulur (Ishida, 2000).
Ülkemizde, KBS uygulamaları geç kalmış olmakla birlikte, son zamanlarda özellikle bazı Büyükşehir belediyeleri, il ve ilçelerde bazı uygulamalar başlatılmıştır. Bunlar arasında İstanbul, Bursa, Ankara, Alanya ilkler olarak adlandırılabilir. Sonuç olarak, kent yöneticilerinin; bir kentin ihtiyaçlarını doğru ve zamanında belirleyebilmesi ve yapacağı yatırımlarda sağlıklı kararlara ulaşabilmesi, kente ve kentliye ait bilgilere hâkim olarak, kente yapılacak hizmetlere her kesimin katılımını sağlayabilmesi, çağdaş kent yönetimini gerçekleştirebilmesi ve kent sakinlerine nitelikli hizmet sunabilmesi, iyi bir kent silgi sistemi ile mümkün olacaktır. Bu nedenle her yerel idareci, kentlisine çağdaş bir kent yaşamı sunabilmek için, zaman kaybetmeksizin “bilişim çağı”nın gereğini yerine getirerek, kentini KBS’nin sağladığı avantajlarla yönetebilme yollarını aramalıdır. Ancak bu gerçekleştirilirken de;
• KBS için gerekli altyapı ve maddi kaynak en başta hazırlanmalı,
• Sistem mutlaka bu konuda deneyimli ve uzman kurum ve kuruluşların denetiminde gerçekleştirilmeli ya da kurum bünyesinde tasarlanıp uygulamaya geçilecek ise sistem tasarımcıları ve denetçilerinin bu konuda uzman olanlar arasından seçilmelidir.
• Yerel Yönetimlerin kurumsal yapısı KBS’ ye uygun olarak yeniden organize edilmeli,
• Gerek veri kalitesi gerekse sistem bütününde standartlar oluşturulmalı ve uygulanmalı, (UVDF)
• Sistem kurulduktan sonra yaşatılabilmesi için mutlaka güncelleme yapılmalıdır.(Prof. Dr. Tahsin YOMRALIOĞLU* - Araş. Gör. Mehmet ÇETE)
KBS dünyada ülkemizden daha önce önemi anlaşılmış ve uygulanmaya başlanmış bir sistemdir. Memleketimizde ise 1990’lı yıllardan sonra tam olarak kent bilgi sistemi olmasa bile küçük otomasyon programları ile kendine uygulama alanı bulmuştur.2000’li yıllarda ise bu otomasyon sistemleri rehabilite edilip birleştirilerek KBS oluşturulmaya başlanmıştır. Ancak KBS mantığı tam olarak anlaşılamamış ve bu konuda bir standart belirlenmemişti. Bu nedenle tüm kurumlar kendi mantıklarına göre sistemcikler kurmaya çalışmışlardır. Bunu en iyi başaranlar bile çok basit manada bir coğrafi bilgi sistemi kurmaktan öte gidememişlerdir. Ve bu sistemler özellikle veri güncellenmesinden de yoksunlardı.2004 Yılında ise Büyükşehir belediyeleri yasasında yapılan bir değişiklikle Büyükşehir belediyelerinin KBS’ ni kurmak ve kurdurmakla yükümlü olduğu belirtildi. Ancak yine de KBS’ nin bir tanımı yapılmadı.
Azmi GÜN

KBS'NİN ÖNÜNDEKİ SORUNLAR

· YÖNETİMİN BAKIŞ AÇISI
Bir kent bilgi sistemi uygulamasının başarılı olabilmesinin öncelikli şartı; kurumsal desteğin kazanılmasıdır. Kurum desteğinin kazanılabilmesi için, öncelikle kent idarecilerinin sistemin gerekliliğine ve yararlılığına ve de sistemin kendini fazlasıyla amorti edebileceğine, tam bir kentli memnuniyeti sağlayacağına olan inançlarının tam olması ve sorumluların tam bir uyum içerisinde çalışması gerekir. Ancak bunun sağlanamadığı durumlar da söz konusudur. Örneğin bazı yöneticiler yeniliklere açık bir yapıya sahip olmayıp, KBS uygulamasının önünde ciddi bir engel oluşturabilirler. Bu tür sorunların aşılabilmesi için pilot proje uygulamaları ile kurumsal kazançların somut şekillerde ortaya konularak kent bilgi sistemi hususunda kurumsal bazda bir kamuoyu oluşturulması gerekir.

· GEREKLİ BÜTÇENİN TEMİNİ
Birçok durumda, yöneticiler sistemin yararlılığına ve uygulanması gerektiğine tam olarak inanırlar, ancak gerekli olan finansmanı sağlamakta güçlük çekebilirler. Çünkü KBS başlangıç aşamasında pahalı bir yatırım gerektirir. Ancak, uzun vadede sistemin sağlayacağı ekonomik kazanç, başlangıç aşamasındaki bu gideri karşılayabilecek hatta kâra dönüştürebilecek biçimdedir.
Bu açıdan bakıldığında, KBS’ nin uygulanabilmesi için bütçe ihtiyacının karşılanması yerel yönetimlerin önündeki önemli sorunlardan biri olarak gözükmektedir. Kent bilgi sistemi; oldukça yüksek maliyetlere katlanmayı gerektirir. Kurumların kbs’yi kurmakta geçikmelerinin temel nedeni de budur.Yerel yöneticiler seçimle gelirler ve bunca yatırımın neticesini en geç görev sürelerinin ortalarında görmek isterler.Bundan emin olamadıkları için de yatırımdan kaçınırlar.





Şekil 1: Şekilde fayda maliyet analizi grafiği görülmektedir. Görüldüğü üzere başta büyük yatırımlara katlanacak olan kurum, Daha sonra sabit işletme giderlerine karşın maksimum fayda elde edebilecektir.

Bu durumda en önemli görev kent yöneticilerinin danışmanlarına ve sistem tasarımcılarına düşmektedir. Onların bu konudaki ılımlılıkları ve yöneticileri ikna kaabiliyetleri ile sistemin gerekliliği konusunda idereciler ikna olabilirler.

· RE-ORGANİZASYON İHTİYACI (KURUMUN YENİDEN YAPILANDIRILMASI)
Belediyeler bünyesindeki birimlere bakıldığında, bunların tamamına yakınının diğer birimlerden bağımsız, yalnızca kendine özgü işlevleri yerine getiren birimler oldukları görülür. Bunun bir sonucu olarak da ortak kullanılan bazı bilgi/verilerin her birimde bağımsız olarak oluşturulup kullanıldığı düşünülürse, veri tekrarı ve önemli bir zaman/emek israfının ortaya çıktığı görülür. Bu sorunun giderilmesi ve yerel yönetimlerin kurumsal ve teknolojik gelişmelere paralel olarak büyüyebilmesi için, mutlaka kurum bünyesinde yeni yapısal bir re-organizasyona ihtiyaç vardır. Buna göre işlem adımları ve iş tarifleri yapılarak, idari yapının görevleri yeniden ve açık bir şekilde belirlenmelidir.

· MEVCUT ALTYAPI BİLGİLERİNDEKİ KAYIT EKSİKLİĞİ
Tablo bilgileri yanında, KBS’nin en önemli veri kaynaklarından biri de grafik veriler, yani güncel haritalardır. Yerel yönetimlerin hemen hemen tamamında bu verilerin büyük bir kısmı mevcuttur. Ancak, içme suyu, kanalizasyon, atık su, doğal gaz gibi altyapıya ait bazı grafik veriler yine yerel yönetimlerin büyük çoğunluğunda mevcut değildir veya mevcut olsa bile KBS’de kullanılabilecek hassasiyete sahip değillerdir. Bu nedenle altyapıya yönelik tüm faaliyetlerde detaylara ilişkin konum bilgilerini edinme zorunluluğu olmalıdır. Dolayısıyla altyapıya ilişkin ihale şartnamelerinin bu eksikliği giderecek şekillerde profesyonelce hazırlanması gerekir.

· VERİLERİN BİR STANDARDİZASYONA SAHİP OLMAYIŞI
Ülkemizde KBS uygulamalarının henüz yeni olmasından da kaynaklanan nedenlerden dolayı, gerek verilerin temini ve kullanımı gerekse sistem bütününde bir standardizasyon eksikliği mevcuttur. Bu eksiklik halen devam eden KBS tabanlı proje çalışmalarında hissedildiği gibi, gelecekte KBS’lerin bir bütün içinde değerlendirilmesi gündeme geldiğinde de kentsel bilgilerin paylaşılmasında önemli bir sorun olacaktır.( Bu konuda Türkiye genelinde Ulusal Veri Değişim Formatı –UVDF- adıyla yeni bir standart geliştirilmiştir. Tüm kbs yazılım firmaları ve kurumlar verilerini bu formatta okuyup yazabilmek durumundadırlar.)

· NUMARATAJIN YETERSİZLİĞİ
KBS çalışmalarında, pratikte karşılaşılan önemli bir sorun da, özellikle yeni yerleşim alanlarında, kent bünyesindeki bazı cadde ve sokaklara isim verilmemiş olması, bir cadde veya sokağın nereden başlayıp nerede bittiğinin tam olarak bilinememesi veya kapı numaralarının yönetmeliklere uygun olarak verilmemiş olmasıdır. Yine Numarataj ile ilgili bir diğer sorun da, bina kapı numaralarının grafik haritalar üzerine işlenmemiş olmasıdır. Böylece harita ile adres bilgileri arasında bir kopukluk söz konusudur.

· PERSONELİN DİRENCİ
Kamunun neredeyse tamamında alışkanlıklarının değiştirilmesine karşı personelin bir direnci söz konusudur. Az ya da çok bu böyledir. Bazıları bu yeni sistemler kurulunca kendilerine ihtiyaç kalmayacağından ve bu nedenle ya işlerinden olacaklarından ya da pasif göreve çekileceklerinden korkarlar. Bazıları konu hakkında tek bilgi sahibi olarak tüm kurumun kendisine mahkum olmasından duyduğu haz ve ego tatmininden mahrum kalacaklarını bildikleri için direnç gösterirler. Kimileri de "-ben ne güzel çalışıyorum. Düzen böyle kurulmuş gidiyor işte. Sorun yoksa, çalışıyorsa kurcalama kardeşim." mantığıyla bakarak direnç gösterirler.
Tüm bu nedenler yeni sistemlerin kurulmasının önünde engeldir. Öncelikle bu sorunu çözmek gerekir. Bu da seminer ölçeğinde özel eğitimlerle mümkün olacaktır. İnsanları bir odaya doldurup sıkıcı kbs-gıs eğitimleri vermek soruna çözüm değildir. Öncelikle satıcı bir firma imiş gibi personele sistemler tanıtılmalı, avantajları-dezavantajları aktarılmalıdır. Yani bu seminerler neticesinde sistemler personele kabullendirilmeli, yukarıda sayılan durumların söz konusu olmadığı konusunda ikna edilebilmelidir. Bu gerçekleştikten sonra kurulum sancısız gerçekleşecektir.